چرا قرص‌های مسکن‌ خطرناک‌تر از هروئین هستند؟

سالیانه 15/000 نفر در آمریکا جان خود را بر اثر مصرف مسکن‌ها از دست می‌دهند

تحقیقات چه می‌گویند؟

در سال 2007، روزانه تقریبا 100 نفر بر اثر مصرف بیش از اندازه مواد دارویی (overdose) در آمریکا جان خود را از دست دادند.[3] نرخ مرگ و میر 11/8 نفر به ازای هر 100/000 نفر در سال 2007، تقریبا دو برابر نرخ مرگ و میر در سال 1991 بود. از سال 1999، داروهای تجویز شده مسؤول بخش اعظمی از افزایش در نرخ مرگ و میر است.[4]

در سال 2009، تعداد 1/2 میلیون رجوع به مراکز درمان اورژانسی (که با رشد 98/4 درصددی نسبت به سال 2004 مواجه بود)، به علت سوءمصرف و یا استفاده اشتباهی از داروها بود. این در حالی است که تعداد موارد اورژانسی به خاطر مسمومیت ناشی از مواد غیرقانونی به مانند هروئین و کوکائین، 1 میلیون مورد بود.[5] ب

خش عمده‌ای از این مسمومیت‌ها و مرگ و میرها مربوط با دسته‌ای از آرام‌بخش‌ها به نام "مسکن درد اوپیوئیدی" (OPR) هستند که شامل داروهایی چون اوکسیکدون (oxycodone)، متادون (methadone) و هیدروکدون (hydrocodone) می‌باشند. داروهای OPR اغلب برای مصارف غیر پزشکی توسط بیماران یا نزدیکان آنها مصرف شده و یا در خیابان فروخته می‌شوند. در سال 2010، تقریبا 5 درصد از جمعیت از بالای دوازده سال آمریکایی از داروهای OPR برای مصارف غیرپزشکی استفاده می‌کردند.[6]

ستفاده غیرپزشکی از داروهای OPR سالیانه 72/5 میلیارد دلار هزینه برای شرکت‌های بیمه درمانی ایجاد می‌کند.[7]

مسمومیت ناشی از سوء مصرف داروهای مسکن یکی از دلایل عمده مرگ و میر در آمریکا است

نتایج تحقیقات نشان می‌دهند که بین سال‌های 1999 تا 2008، میزان مرگ و میر ناشی از سوءمصرف مواد آرام‌بخش، فروش، و پذیرش درمانی بیماران تحت مسمویت سوءمصرف این داروهای مسکن به صورت موازی افزایش داشته‌اند (جدول پایین). نرخ مرگ و میر ناشی از مصرف بیش از اندازه در سال 2008، تقریبا چهار برابر سال 1999 بود. فروش داروهای OPR در سال 2010 تقریبا چهار برابر فروش در سال 1999 بود.

پذیرش درمانی بیماران تحت مسمویت سوءمصرف این داروهای مسکن در سال 2009 تقریبا چهار برابر سال 1999 بود. فروش داروهای OPR در سال 2010، به ازای هر 10/000 نفر 7/1 کیلو گرم بود. یعنی هر فرد در آمریکا به طور متوسط 710 میلی‌گرم داروهای مسکن "اوپیوئیدی" (OPR) خریداری می‌کنند.[8]

جدول مرگ و میر، فروش و پذیرش‌های درمانی داروهای مسکن اوپیوئیدی (OPR)

سیستم درمانی آمریکا لبریز از مسکن‌های ضددرد است!

در اواخر دهه 1980 و اوایل دهه 1990، پزشک‌هایی که حوزه فعالیت‌شان مرتبط با درد بود، مسکن‌های اوپیوئیدی را به عنوان یک روش درمانی کم‌خطر پذیرفته و به کار بستند. این نوع مسکن‌ها که از گیاه تریاک (افیون) مشتق شده‌اند درک درد را از طریق اتصال به حسگرهای مغزی، نخاع و دیگر جاهای بدن کاهش می‌دهند.

دکتر جین بالانتین (Jane Ballantyne)، یکی از متخصصین باسابقه درد و استاد دانشگاه واشنگتن، می‌گوید: "ما قانع شده بودیم که این مواد مخدر می‌توانند تأثیرگذار بوده و خطر اعتیاد نیز پایین خواهد بود."

دکتر جین بالنتین

یکی از منتقدین جدی صنعت قرص‌های مسکن

اما با گذر زمان نظر کارشناسان به دو بخش تقسیم گردید. برخی به مانند بالانتین، در مورد استفاده فزاینده از اوپیوئیدها و نیز کارآیی مثبت این داروها هشدار دادند و برخی دیگر به مانند رؤسای "بنیاد درد آمریکا" (American Pain Foundation) ادعا نمودند که این داروها در معرض انتقاد غیرمنصفانه‌ای قرار گرفته‌ و باعث شده‌اند که بیماران احساس بزهکاری نموده و پزشکان نیز از تجویز این داروها واهمه داشته باشند.

با این حال علی‌رغم این مناقشات، فروش داروهای مسکن افزایش چشمگیری داشته است. سال گذشته، 8/5 میلیارد دلار داروهای مخدر در آمریکا به فروش رفتند. به گفته توماس فریدن (Thomas Frieden)، رئیس "مراکز کنترل و پیشگیری بیماری‌ها"، "هم‌اکنون، سیستم درمانی امریکا لبریز از مسکن‌های ضد درد است؛ داروهای خطرناکی که مردم را در دام خود گرفتار می‌کنند."[9]

داروی اکسی‌کونتین (OxyContin)، یک مسکن با محدوده توزیعی بسیار گسترده، در سال 2010 فروشی بالغ بر 3/1 میلیارد دلار داشته است. این در حالی است که میزان فروش این دارو در سال‌های 2006 و 2008 به ترتیب برابر با 752 میلیون و 2/5 میلیارد دلار بوده است.[10]

بر اساس گزارش "مؤسسه دارویی" (Institute for Medicine) درد یکی از مسائل عمومی بسیار مهم جامعه درمانی آمریکا محسوب می‌شود. بر اساس این گزارش سالیانه در حدود 560 تا 635 میلیارد دلار برای جامعه آمریکا هزینه در پی دارد یعنی به ازای هر یک آمریکایی در سال 2000 دلار صرف کاهش درد می‌شود.[11]

صنعت قرص‌های مسکن جزو پول‌ساز‌ترین بخش‌‌های صنعت داروسازی است

آیا آمریکا دچار درد مزمن شده است؟

اخیرا به گزارش "مؤسسه دارو" (Institute of Medicine)، گزارش‌های پزشکی مداوم و هشداردهنده‌ای در حوزه کیفیت زندگی و درد مزمن منتشر می‌شوند. تعداد آمریکایی‌هایی که از دردهای روزمره رنج می‌برند در ده سال گذشته افزایش چشمگیری داشته است. بر اساس گزارش این مؤسسه در سال 2011، 116 میلیون آمریکایی از درد مزمن رنج می‌برده‌اند. تأثیر مخرب این مسأله به هیچ عنوان قابل اندازه‌گیری نیست. در ادامه این گزارش پیش‌بینی گردیده که در سال 2030 در حدود 170 میلیون نفر از جمعیت آمریکا دچار دردهای مزمن خواهند بود.

تعداد آمریکایی‌هایی که از دردهای مزمن رنج می‌برند

دردهای روزمره و مزمن تأثیری قطعی و تعیین کننده بر کیفیت زندگی افراد دارند. زمانی که فدر دچار چنین مشکلی می‌شود دیگر نمی‌تواند از لذت‌های سادگی زندگی بهره‌مند گردد. اکثر افرادی که گرفتار دردهای مزمن هستند دچار افسردگی نیز می‌شوند و همین امر باعث پدید امدن یک دور تسلسلی می‌شود. ناراحتی‌های مزمن و محدود گشتن توانایی‌های در گذز زمان باعث افسردگی می‌شوند. افسردگی نیز به نوبه خود درد بیشتری را پدید می‌آورد.

اکثر مردم آمریکا از تمام توان و ظرفیت روانی خود استفاده می‌کنند. زمانی که فرد دچار درد مداومی است تمرکز طولانی مدت بر کارها بسیا سخت می‌گردد. این امر باعث می‌شود انرژی بدن به شدت تحلیل رود. این نوع اختلالات بر توانایی فرد برای خوابیدن نیز تأثیر می‌گذارند و همین امر دلیلی دیگر برای افزایش درد می‌شود.[12]

استفاده از داروهای مسکن تبدیل به یک پدیده مسری در جامعه آمریکا شده است

به گزارش "دفتر ملی سیاستگذاری مصرف دارو" (ONDCP) سوءاستفاده از داروهای تجویزی تبدیل به یک پدیده مسری شده است که تمام نسل‌های آمریکا در بر گرفته است. هر فرد، جوان یا پیر، در معرض اعتیاد به داروهای آرام‌بخش و مرگ ناشی از مسمویت با آنها است.[13]

در میان دانش‌آموزان آمریکایی، از هر ده ماده‌ای که مورد سوءاستفاده قرار می‌گیرند، شش ماده در رده داروهای تجویزی قرار دارند. هم‌اکنون تعداد افراد بالای دوازده سال که از داروهای تجویزی سوءاستفاده کرده‌اند نسبت به سال 1998 چهار برابر افزایش یافته است.

مصرف مسکن تبدیل به یک پدیده مسری در جامعه آمریکا شده است

مطالعات نشان می‌دهند که در سال 2011 بیش از دو میلیون نفر از افراد 50 سال و به بالا، از داروهای تجویزی برای مقاصد غیر پزشکی استفاده نمودند. همچنین، تعداد افرادی که در این گروه سنی دست به سوءاستفاده دارویی زدند طی ده سال گذشته ده برابر شده است. تقریبا نمی از افرادی که از داروهای استفاده نادرست می‌کنند در اولین بار این کار خود را با نوعی داروی تجویزی انجام داده‌اند.

داروهای تجویزی، پس از ماری‌جوانا دومین ماده‌ای است که بیشترین میزان سوءاستفاده را دارا می‌باشد. در سال 2010، از هر 20 آمریکایی، یک نفر و در مجموع 12 میلیون نفر بدون برخورداری از نسخه از داروی تجویزی استفاده نموده‌اند.[14]

نرخ برخی از دلایل مرگ و میر در آمریکا

اکسیکدون یکی از مرگ‌بارترین داروهای آرام‌بخش

به گفته مقامات بهداشتی آمریکا داروی آرام‌بخش اکسیکدون پس از سوانح رانندگی دومین علت مرگ و میر در کشور آمریکا است. به گزارش "مراکز پیشگیری و کنترل بیماری‌ها"، محققین با بررسی مرگ‌های نشای از استفاده بیش از حد از داروها بین سال‌های 2003 تا 2009، بدین نتیجه رسیده‌اند که نرخ مرگ و میر ناشی از داروهای تجویزی در این بازه زمانی 84/2 درصد افزایش داشته است.

فرمول مسکن اکسیدون – یکی از خطرناک‌ترین قرص‌های آرامبخش

بیشترین میزان افزایش در مورد داروی مسکن اکسیکدون با رشدی بالغ بر 264/2 درصد گزارش شده. پس این دارو، مسکن قوی آلپروزولام با رشد 233/8 درصدی و متادون با رشد 79/2 درصد قرار دارند. این در حالی است که مصرف هروئین و کوکائین در سال‌های اخیر کاهش یافته است. بر اساس گزارش مذکور، "تا سال 2009، تعداد مرگ و میرهای ناشی از داروهای تجویزی در فلوریدا چهار برابر بیشتر از تلفات ناشی از سوءمصرف مواد غیرقانونی بوده است."[15]

بزرگترین گروه غیرانتفاعی فعال آمریکا در حوزه داروهای مسکن، تمام هزینه‌های خود را از شرکت‌های دارویی دریافت می‌کند

با وجود خطراتی که در بالا مورد اشاره قرار گرفت و نیز آماری که از جانب مراکز معتبر آمریکایی منتشر شده‌اند، داروهای مسکن هنوز یک حامی قوی به نام "بنیاد درد آمریکا" (American Pain Foundation) را کنار خود می‌بینند. این مؤسسه خود را به عنوان بزرگترین گروه حامی بیماران مبتلا به درد در آمریکا معرفی نموده است. آنچه که این سازمان غیرانتفاعی به آن اشاره‌ای نکرده است، مبالغی است که از شرکت‌های بزرگ داروسازی دریافت می‌کند.

"بنیاد درد آمریکا" از بزرگترین گروه‌های فعال در حوزه مسکن‌ها

این بنیاد در حدود 90 درصد از بودجه 5 میلیون دلاری خود در سال 2010 را از صنایع داروسازی و تجهیزات پزشکی دریافت نموده و همواره مواضع این صنایع را منعکس می‌کند.[16] اگرچه این بنیاد هدف خود را برآورده ساختن نیازهای میلیون‌ها بیمار در حال رنج آمریکا اعلام کرده اما سوابق و مصاحبه‌های مقامات آن نشان می‌دهند که این بنیاد جانب آنهایی را می‌گیرد که می‌خواهند دسترسی به داروها ادامه داشته باشد نه آنهایی که از عوارض جانبی این داروها واهمه دارند.

برخی از اعضای هیأت مدیره این شرکت ارتباطات مالی گسترده‌ای با سازندگان دارویی دارند و این گروه علیه پیشنهادات در سطح ایالتی و یا فدال برای محدود ساختن استفاده از داروهای مخدر، لابی‌گری زیادی نموده است. همانگونه که در بالا نیز اشاره شد، فروش داروهای مسکن نسبت به سال 1999، چهار برابر شده است اما این بنیاد ادعا می‌کند که درد در سطح وسیعی بدون درمان رها گشته است.

ویل راو

مدیر عامل ارشد بنیاد درد آمریکا

بنیاد درد آمریکا ادعا می‌کند که مبالغ دریافتی از صنایع داروسازی هیچ تأثیری در فعالیت‌های این گروه ندارد. ویل راو (Will Rowe)، مدیر عامل ارشد بنیاد، اخیرا اعلام داشته که مسأله خود داروهای مسکن نیستند بلکه اشکال از پزشک‌هایی ناشی می‌شود که این داروها را به طور مناسب تجویز نمی‌کنند. با این حال، منتقدن معتقدند که این بنیاد مستقر در بالتیمور حل و فصل این معزل بهداشتی را مشکل‌تر ساخته است. گری فرانکلین (Gary Franklin)، یکی از مقامات دولتی که بر سر اعمال محدودیت‌های جدید بر مسکن‌های با دوز بالا با این بنیاد مشاجره نموده بود، گفت: "اگر شما یک شرکت دارویی بودید، آیا هوشمندانه نبود که تصویری بیمار-مدارانه از خود ارائه بدهید؟" به گفته وی، کمک‌های مالی این بنیاد را تبدیل به شریک صنعت درد نموده است.[17]

در وب‌سایت بنیاد درد آمریکا مطالبی برای استفاده بیماران، سیاستگذاران و حتی روزنامه‌نگاران ارائه شده است. در این مطالب فواید اپوئیدها مورد اشاره قرار گرفته است. در این وب‌سایت اغلب مطالبی ارائه گشته‌اند که توسط خود شرکت‌های داروسازی منتشر شده‌اند. در حقیقت این بنیاد سعی دارد تا فواید این نوع داروها را زیاد و عوارض جانبی آنها را ناچیز و قابل چشم‌پوشی معرفی نماید.

فرهنگ مصرف قرص‌های مسکن در جامعه ما

همانگونه که بسیاری از خوانندگان نیز تأیید خواهند نمود، مصرف بی‌رویه قرص‌های مسکن هم‌اکنون تبدیل به یکی از عناصر نامطلوب فرهنگ پزشکی مردم ایران شده است. امروزه در هر خانه‌ای می‌توان به راحتی انواع قرص‌های مسکن را مشاهده کرد که با بروز کمترین علائم درد، بدون تأیید پزشک، مصرف می‌شوند. بنابراین یقینا میزان صدمات وارده بر اثر سوءمصرف این نوع داروها در جامعه ما نیز بالا است. جا دارد که به هشدارهایی که مکررا توسط نهادهای دارویی و بهداشتی کشور منتشر می‌شوند، توجه لازم را کرده و تغییری بنیادین در فرهنگ دارویی خود ایجاد نماییم. با توجه به تنوع روز افزون قرص‌های مسکن در بازار کنونی و آتی، عدم تغییر روند کنونی مصرف این نوع داروها می‌تواند آسیب‌های مالی و جانی زیادی وارد سازد.

منابع و مآخذ