دلایل نام گذاری محمد کوروش و محمد داریوش

به گزارش «شیعه نیوز»، چندی پیش سخنگوی سازمان ثبت احوال کشور اعلام کرده بود که لیستی به عنوان اسامی ممنوعه وجود ندارد و در حال حاضر اسم هایی مانند «محمد کوروش» و «محمد داریوش» مورد استفاده قرار می گیرد. یکی از پژوهشگران حوزه علوم اجتماعی معتقد است که اگرچه این نوع اسامی نامأنوس هستند و ممکن است عمر کوتاهی داشته باشند اما مورد علاقه مردمی هستند که رویکرد مذهبی و ملی را توأمان دارند و نه تنها تلفیق یک اسم مذهبی و ایرانی با یکدیگر منافاتی ندارد بلکه اتفاق میمونی است.

 پژوهشگر و مدرس حوزه علوم اجتماعی، رسانه و روانشناسی و همچنین سعید معدنی جامعه شناس درباره این موضوع به گفتگو پرداخته است.

ایمانی ضمن بیان اینکه منافاتی در ترکیب دو اسم که یکی مذهبی و دیگری ایرانی است نمی بیند، گفت: مردم ایران همیشه توأمان یک عِرق مذهبی و ملی داشتند. ولی اسم هایی چون «محمد کوروش» و «محمد داریوش» کمی نامأنوس هستند و به خاطر ساختار اجتماعی کشورمان شاید پذیرش آن برای مردم کمی سخت به نظر برسد اما به هر حال چون در چند سال گذشته اسامی ملی برای مردم اهمیت پیدا کرده و می خواهند که آنها را حفظ کنند و از طرف دیگر علاقه مندی خاصی را نیز به اسامی ائمه (ع) و پیامبر (ص) دارند این تمایل وجود دارد که  از این دو اسم در کنار هم استفاده کنند.

وی افزود: گاهی اوقات اسم یک شخص را محمد می گذاشتند و داریوش صدایش می کردند و یا بر عکس نامش را داریوش می گذاشتند و محمد صدایش می کردند؛ یعنی افراد دو اسمه نیز داشتیم، اگرچه در شناسنامه شان ثبت نمی شد.

جو رسانه ای و مرسوم شدن یکسری از اسامی

ایمانی خاطرنشان کرد: هر چند وقت یکبار یکسری از اسامی در کشور ما مرسوم می شود. با یک جو رسانه ای، تبلیغاتی یا پخش یک نوع فیلم یکسری اسامی در ذهن ها متبادر می شود و افزایش پیدا می کند، مثل اسم «ستایش» که در زمانی، جزو سه اسم برتر ایران بود. بنابراین اسم هایی هم وجود دارند که در یک برهه زمانی برای مردم دارای اهمیت و بار مفهومی می شوند.

او ادامه داد: امسال نیز همین اتفاق افتاده است. در کنار اینکه چهره های ملی کشورمان به خصوص افرادی که در تاریخ ماندگار هستند مثل کوروش و داریوش دارای اهمیت زیادی برای مردم هستند و به پاسداشت آن می خواهند این اسامی را با نام گذاری روی فرزندانشان حفظ کنند از طرفی دیگر بعضی از خانواده ها رویکرد مذهبی نیز دارند و این دو اسم را با یکدیگر تلفیق کردند البته این امکان نیز وجود دارد که فرزندشان را به هر دو اسم صدا نکنند.

به اسامی ترکیبی اقبال زیادی وجود دارد

این پژوهشگر درباره اینکه چقدر این نوع اسامی می توانند بین مردم مرسوم و ماندگار شوند؟ گفت: مردم خیلی علاقه دارند که از اسامی دو بخشی مثل «امیر حسین»، «محمدرضا»، «محمد حسن» و …  استفاده کنند. در واقع نسبت به اسامی ترکیبی به خصوص درمورد پسران اقبال زیادی وجود دارد. در هر فاصله زمانی یکسری از اسامی اهمیت بیشتری از نظر مردم پیدا می کنند. در چند سال گذشته مردم علاقه مند بودند از اسم هایی استفاده کنند که کمتر وجود دارد و در واقع تمایل داشتند اسم فرزندشان تک باشد؛ همانطور که شنیدیم اسم دخترشان را «نقره» یا «طلا» گذاشتند.

او افزود: می توان گفت اسامی نامأنوس دیگری وارد فرهنگ ما شده است ولی در یک برهه زمانی آمدند و رفتند و فکر می کنم درباره اسامی «محمد داریوش» و «محمد کورورش» نیز همین قضیه صادق است؛ یعنی یک برهه زمانی است که مردم از این اسامی استفاده می کنند.

استفاده از برخی اسامی طولانی مدت نخواهد بود

پی بردن به خط فکری مردم از روی انتخاب اسامی

ایمانی تاکید کرد: شاید نامآنوس بودن این اسامی برای جامعه ثقیل بوده است اما می تواند خودش را در جامعه جا بیندازد ولی طولانی مدت نخواهد بود و گذراست. عده ای علاقه مندند که اسامی جدید خلق کنند و همگام با مدرن شدن جامعه اسامی مدرن و تک را استفاده کنند. بار معنایی و مفهومی اسامی نیز برای مردم خیلی اهمیت دارد.

این مدرس علوم اجتماعی در پاسخ به این پرسش که آیا می توان گفت استفاده از اسامی محمد داریوش و محمد کوروش حاکی از آشتی ملی گرا ها و مذهبی گراها است؟ بیان کرد: اگر بخواهیم رویکرد مردم را دنبال کنیم شاید در نامگذاری هایشان بتوانیم به خط فکری و ذهنی آنها پی ببریم. این خط فکری و ذهنی بیان می کند که علاقمندی مردم به شخصیت های دینی و مذهبی خیلی زیاد است و در کنارش افراد موفق و شاخصی در فرهنگ ملی خودمان وجود دارند که مردم دوست دارند اسامی آنها را نیز زنده نگه دارند؛ پس مردم هم به ریشه های مذهبی شان و هم به ریشه های فرهنگ ملی شان علاقه دارند و دوست دارند از آنها صیانت کنند.

ایمانی تاکید کرد: آمیختگی یک اسم دینی و ایرانی با یکدیگر نه تنها آسیب زننده نیست و منافاتی ندارد، بلکه یک اتفاق خوب و میمون است. مسئله ای که وجود دارد این است که یکسری از اسم ها در یک فاصله زمانی ظاهر و برجسته می شوند و سپس عبور می کنند اما همچنان بعضی از اسامی مثل «فاطمه زهرا»، «امیر حسین»، «امیر محمد» و … شاخص بوده و اسامی پر طرفداری در بین مردم ایران هستند.

او در پایان گفتگوی خود درباره تلفیق یک اسم عربی با یک اسم ایرانی خاطرنشان کرد: نمی توانیم بگوییم اسم عربی چون این اسامی وارد فرهنگ ما شدند و جا افتادند. اسم هایی هم هستند که ما در بین اعراب آنها را نمی بینیم، خیلی کم و محدود دیده می شود که شاید قابل شمارش نیز نباشند اما در فرهنگ ما هم بار معنایی زیباتری دارند و هم مردم دوستشان دارند و بخشی از سلایق مردم ایران هستند.

تعداد کم فرزندان، دلیل انتخاب اسم های ترکیبی دینی و ملی

سعید معدنی، جامعه شناس نیز معتقد است: ما ایرانی ها یک هویت دو بخشی داریم که با یک برش به فرهنگی سه بخشی شامل دین، ملیت و قومیت تقسیم می شود. یعنی ما از سه فرهنگ قدیمی و سنتی برخوردار هستیم. این سه گاهی اوقات با یکدیگر ترکیب می شوند به همین خاطر ممکن است فرزندانمان اسامی متعددی داشته باشند. مثلا اسم یکی از فرزندانمان «ابوالفضل» و دیگری «کوروش» باشد. فرض کنیم شخصی یک فرزند دارد ولی در عین حال دوست دارد که هر دو اسم را همراه داشته باشد لذا تمایل پیدا می کند که اسم فرزندش را ترکیبی از این دو بگذارد.

وی تشریح کرد: از آنجا که امروزه تعداد فرزندان خانواده های ما کمتر است احتمال دارد که به این نوع اسامی روی آورده باشند. به همین خاطر چون تعداد فرزندان کم شده اسامی ترکیبی از اسامی مذهبی و ملی انتخاب می شود. یکی از شعرای ما قبل از انقلاب نام فرزندش را «مزدک علی» گذاشته بود. در عین حال که به نام «مزدک» به عنوان یک عدالتخواه قدیم ایران باستان علاقه داشت به حضرت علی (ع) نیز علاقه داشت به همین خاطر نام فرزندش را «مزدک علی» گذاشته بود.

اسامی ترکیبی دینی و ملی، پیوندی بین ملیت و دین

معدنی خاطرنشان کرد: این نام های ترکیبی در حقیقت به نوعی پیوند بین ملیت و دین است. شاید به همین خاطر افراد به این نوع اسامی روی آوردند و ثبت احوال نیز مخالفت نمی کند. اگر حکومت مانند دوره شاه پهلوی فقط به ملیت توجه کند، مردم به اسلام روی می آورند به گونه ای که حتی وقتی انقلاب شده بود کسانی که اسامی ایرانی داشتند نام هایشان را تغییر می دادند و اسم هایی چون «میثم» یا «مقداد» را انتخاب می کردند اما بعدها که در اسلام گرایی افراط کردیم و مردم احساس کردند که ملی گرایی ضعیف شده است به طرف ملیت رفتند به همین جهت مردم اسامی فرزندانشان را چون «آتوسا»، «آناهیتا»، «کوروش» و «داریوش» و … انتخاب کردند.

این جامعه شناس بیان کرد: بعضی از خانواده ها علاقه دارند که این دو، ترکیبی از یکدیگر باشند به همین جهت به اسم هایی چون «محمد داریوش» و «محمد کوروش» روی می آورند.

برقراری تعادل میان ملیت و دین هنر حکومت هاست

او همچنین عنوان کرد: معمولا وقتی که اسمی در جامعه خواهان نداشته باشد ثبت احوال به سراغش نمی رود و اگر خواهان داشته باشد مخالفت نمی کند. چون امروزه رسانه ها گسترش پیدا کردند و اخبار و اطلاعات خیلی سریع پخش می شود اگر یکی، دو نفر نیز از این نوع اسامی استفاده کنند از طریق رسانه ها گسترش پیدا می کنند. این نوع اسامی را معمولا مردم انتخاب می کنند و اگر مخالف شرع و اخلاق نباشد ثبت احوال نیز مخالفتی نمی کند.

معدنی در پایان گفت که معمولا هنر حکومت ها در ایران این است که بتوانند بین ملیت و دین یک نوع هماهنگی و تعادل برقرار کنند. او همچنین اظهار داشت:  در حال حاضر نمی توانیم درباره ماندگاری اسامی «محمد داریوش» و «محمد کوروش» قضاوت کنیم. بستگی دارد که چگونه در جامعه ادامه پیدا کند. کما اینکه اگر دقت کنیم می بینیم که در زمان قبل از رضا شاه چندان اسم ایرانی میان مردم نداریم. اگر اسامی اجدادمان را بررسی کنیم مشاهده می کنیم که همه تقریبا اسلامی اند و با آمدن رضا شاه اسم هایی مثل «کیومرث» و  «کامبیز» رسم می شود. امروزه چنین اسم هایی در جامعه جا افتاده است ولی اگر به اسامی اجدادمان نگاه کنیم معمولا چنین اسم های ایرانی ای کم پیدا می شود. لذا اگر اسم هایی چون «محمد داریوش» و «محمد کوروش» از طرف مردم مورد استقبال واقع شود ماندگار می شود در غیر اینصورت باقی نمی مانند.