تقابل نگاه اعتدالی الازهر و رویکرد جزم اندیشانه سلفیّت در مصر

به گزارش «شیعه نیوز»، اختلاف میان سلفی‌ها و نهادهای دینی مصر در روزهای منتهی به ماه مبارک رمضان رفته رفته افزایش یافته است. هفته گذشته بود که برخی سلفی‌ها با فرا رسیدن بازی‌های جام جهانی حکم تکفیر بازیکنان تیم فوتبال مصر در صورت افطار روزه در حین برگزاری مسابقات جام جهانی را صادر کردند. این فتوا که به سرعت واکنش افراد و شخصیت‌های مختلف را به همراه داشت کار را بدانجا رساند که الازهر و دارالافتا در پیامی این حکم را مخالف با آموزه‌های اسلامی دانستند.

از سویی وزارت اوقاف با هدف جلوگیری از افزایش اندیشه‌های افراطی در جامعه دینی و نیز نظارت کامل بر نحوه اجرای برنامه‌های معنوی ـ فرهنگی ماه مبارک رمضان تاکید کرد که هرگونه سخنرانی، برگزاری نماز جماعت و یا تدریس متون دینی در ایام ماه مبارک رمضان در مساجد تنها برای طلابی که مورد تایید وزارت بوده و در آزمون اختبار مشارکت کنند، امکان پذیر است در غیر این صورت با متخلفان به شدت برخورد خواهد شد.

مطابق با این بخشنامه، سلفی‌هایی که تا سال قبل به سهولت می‌توانستند در مساجد و اماکن مذهبی به تبلیغ آموزه‌های سلفیّت بپردازند اکنون با مشکل جدی مواجه شوند و از این رو برخی از شخصیت‌های طراز اول سلفیّت مصر از محمد مختار جمعه وزیر اوقاف درخواست کردند که مانع برگزاری نشست‌ها و برنامه‌های تبلیغی سلفی‌ها نشود زیرا اوقاف این حق را ندارد که تبلیغ دین را به یک شیوه و یا مذهب خاصی محدود کند.

سلفیت و تحریم جشن استقبال از ماه مبارک رمضان
به تازگی در فتوایی از سوی رهبران سلفی برگزاری جشن و استفاده از ابزار تزیینی مانند فانوس‌های زینتی برای استقبال از ماه مبارک رمضان حرام اعلام شده است. علمای الازهر در واکنش به این فتوا خاطر نشان کردند که هدف از اینگونه سخنان تلخ کردن کام مشتاقان ماه عبادت و طاعت است زیرا سنت برگزاری جشن و استقبال از ماه مبارک رمضان سابقه‌ای هزاران ساله دارد و هیچ دلیل معتبر شرعی برای حرمت این مراسم‌ها نیست.

در همین راستا سامح عبدالحمید از علمای سلفی در تایید فتوای بزرگان سلفیت گفت: استفاده از وسایل تزیینی حاوی تصاویر هنرمندان و نصب آنها در خیابان و نیز فانوس‌ها و برنامه‌هایی که در آن از موسیقی استفاده شود، به دلیل دربرداشتن محتواهای شنیع و موسیقی‌های غنایی حرام است.

وی افزود: استفاده از این شیوه برای استقبال ماه مبارک رمضان قطعا حرام است و هیچ توجیهی برای این کار نمی‌توان ذکر کرد تنها اگر از موسیقی استفاده نشود می‌توان حکم به اباحه داد اما با این وجود صرف هزینه در این راه مصداق اسراف بوده که به عنوان دیگری حرام می‌شود.

مبلغ مشهور سلفی مصر خاطر نشان کرد: اگر مبالغی را که برای برگزاری مراسم جشن استقبال از ماه مبارک رمضان و یا تهیه وسایل زینتی و فانوس‌های تزیینی استفاده می‌شود در راه اطعام به روزه‌داران، ساخت و ساز مساجد و بیمارستان‌ها و کمک به نیازمندان هزینه شود، ثواب مضاعفی را به دنبال خواهد داشت.

شیخ سامح عبدالحمید اظهار داشت: اینگونه عادت‌های رفتاری و الگوبرداری از مراسم‌های غربی با آموزه‌های اسلام منافات دارد به ویژه آنکه نسبت به برخی از این شیوه‌ها مانند موسیقی غنایی در ماه مبارک که ماه قرآن و عبادت است، نهی خاص داریم.

جشن‌های مذهبی؛ حرمت یا حلیّت؟
در مقابل شیخ محمد الشحات الجندی عضو مجمع پژوهش‌های اسلامی تصریح کرد که هیچ نصّ قرآنی یا حدیثی که دلالت بر تحریم برگزاری جشن استقبال از ماه مبارک رمضان و استفاده از فانوس‌های تزیینی باشد، وجود ندارد.

وی ادامه داد: هدف از اینگونه فتواها یا اظهار نظرها تلخ کردن کام مسلمانان در ماه مبارک رمضان است. مسلمانان با برگزاری جشن‌های مذهبی و استفاده از لوازم زینتی، احساسات و عواطف دینی خود را ابراز می‌کنند چرا باید برخی با صدور چنین فتواهای نسنجیده‌ای شادی مردم را از آنان بگیرند؟

عضو مجمع پژوهش‌های اسلامی در پایان اظهار داشت: برگزاری جشن و شادی بخشی به مردم در ماه مبارک رمضان نه تنها حرام نیست بلکه مباح و حتی مستحب است. کسانی که حکم به تحریم سنت‌های مذهبی می‌دهند دلیل قاطعی را ارائه دهند. دستگاه قضا و نهادهای متولی امور دینی نیز وظیفه دارند در برابر چنین افرادی ایستادگی کنند.

به نظر می‌رسد که تشدید اختلاف‌ها در آستانه ماه مبارک رمضان منحصر به موضوعات فقهی و یا اختلاف درون دینی نباشد بلکه بیشتر تسویه حساب سیاسی است. سلفی‌ها که در سال‌های اخیر از سوی افکار عمومی تحت فشار قرار گرفته‌ و به دلیل رویکرد رادیکالی خود به حاشیه رانده شدند تلاش دارند تا بار دیگر به عرصه دینی بازگردند.

تضاد میان سلفی‌ها که به نام سنت‌گرایی به تفسیرهای جمودگرانه از نصوص دینی روی آورده‌اند از سویی و نیز رویکرد اعتدالی الازهر که تلاش دارد تا بتواند با توجه به نیازهای روز به خوانشی مجدد از متون دینی بپردازد که توانایی پاسخ به سوالات را داشته باشد، سردرگمی و ابهام را برای مردم به همراه دارد.

با آنکه تلاش نهادهای دینی مصر مانند اوقاف، الازهر و دارالافتا در تلطیف فضای دینی موثر بوده اما همچنان بستر برای جولان دهی سلفی‌ها فراهم است و آنان امکان ترویج آموزه‌های خود را در میان مردم دارند. الازهر به عنوان مناره اسلام اعتدالی اهل سنت باید تلاش کند تا با افزایش آگاهی دینی مردم به ویژه جوانان راه را بر هرگونه تفسیرهای شخصی، مغرضانه و گزینشی از اسلام بسته و اجازه فعالیت‌ خارج از قوانین را به جریان‌های اسلام‌گرای جزم اندیش ندهد.