شیعیان عربستان امروز در تنگنای شدیدی هستند

به گزارش«شیعه نیوز»، تفکرات بین المللی محمد بن سلمان در عربستان و خط و نشان هایی که برای ایران می کشد، موجب شده که اخیراً مسئولان کشوری و لشگری ایران نیز پاسخ هایی در همان مسیر برای عربستان داشته باشند که شاید همین رویکرد نشان از افزایش اختلاف و تنش بیشتر از گذشته میان دو کشور مهم خاورمیانه یعنی ایران و عربستان باشد. دکتر موثقی با حسرت به برخی از اشتباهات سیاست خارجی ایران اشاره و اظهار کرد: در زمان آیت الله هاشمی رفسنجانی رابطه ایران و عربستان بسیار خوب بود، اما متأسفانه برخی از اقدامات دولت احمدی نژاد موجب شد که این رابطه تیره شود و پس از آن هم این رابطه روز به روز تیره تر هم شد. از سوی دیگر اوباما در تاریخ سیاسی آمریکا و روسای جمهور معاصر این کشور یک استثنا بود که ما می توانستیم در آن دوران بسیاری از مسائل خود را با جهان غرب حل کنیم که نخواستیم و حل نشد؛ به طور کلی در فرصت سوزی‌‌ها تخصص عجیبی داریم!

او گفت: در صورت خروج آمریکا از برجام مشکلات ایران به خصوص مشکلات اقتصادی افزایش خواهد داشت. جدیدأ از این صحبت شد که به جای دلار معاملات خود را با یورو انجام دهیم و مطلقا متوجه این نیستیم که هرگونه مبادله ارزی در اقتصاد جهان ابتدا باید به دلار تبدیل شود و بعد به ارزهای دیگر و در نهایت انتقال پیدا کند.

دکتر احمد موثقی استاد دانشگاه تهران در گفت و گو با شفقنا اظهار کرد: در اصل، اختلافات ایران و عربستان جنبه ایدئولوژیک و سیاسی دارد که بعد از انقلاب شروع شد. در زمان رهبران میانه رویی مثل ملک عبدالله در عربستان یا مشخصا آیت الله هاشمی رفسنجانی در ایران روابط این دو کشور خیلی نزدیک بود؛ مخصوصا در دوره آقای خاتمی استقبال گسترده‌ای از ایشان در زمان سفر به عربستان انجام شد. ولی از دوره احمدی نژاد مسایلی همچون هولوکاست به این روابط آسیب زد و اساسا روابط سیاست خارجی خراب شد و محکومیت جهانی اسراییل جای خود را به محبوبیت جهانی این رژیم داد.

تغییر گروه خاندان حاکم آل سعود به روابط ایران و عربستان آسیب زد

او ادامه داد: ولی به نظر من گذشته از این، تغییر گروه خاندان حاکم در عربستان که گرایش‌های افراطی تری را نشان دادند در آسیب دیدن روابط ایران و عربستان نقش داشت. ولی به هر حال مساله حادثه منا و اعدام شیخ نمر هم موثر بود. از سوی دیگر اشغال سفارت عربستان یک اشتباه استراتژیک بود که از آنجا استارت مسایل جدید زده شد و افکار عمومی جهان به نفع عربستان تغییر کرد و بعد از قطع روابط، بعضی از کشورهای منطقه مثل امارات و بحرین را با خود همراه کردند. بحرین که مسایل مربوط به شیعیان را دارد و از سوی دیگر مصر به خاطر پایه اجتماعی ضعیفی که دارد و با کودتا روی کار آمده است و نیاز شدیدی که به پول عربستان دارد جبهه گیری شدیدی علیه ایران اتخاذ کرده است.

اشغال سفارت عربستان یک اشتباه استراتژیک بود

موثقی با بیان اینکه در اشتباه استراتژیک حمله به سفارت عربستان، این کشور هم مظلوم واقع شد و هم افکار عمومی دنیا به شدت علیه ایران موضع گرفتند گفت: بیشترین نزدیکی بین عربستان و اسراییل بعد از این حادثه پیش آمد تا زمانی که اوباما روی کار بود نمی‌توانست علیه ایران منشاء اثر واقع شود چون اوباما سیاست متفاوتی داشت. ما اشتباهات استراتژیک کم نداریم و در فرصت سوزی‌‌ها تخصص عجیبی داریم. وزیر خارجه اوباما بارها به صراحت اعراب را محکوم می‌کرد و می‌گفت که عرب‌ها باید مشکلات داخلی خود را حل کنند و نقش منطقه‌ای ایران را بپذیرند و حتی توافق هسته‌ای با همکاری آنها پیش رفت، اما ما قدر موقعیت‌ها را ندانستیم. می‌شد در دوره اوباما بسیاری از مسائل خود را با جهان غرب حل کنیم که نخواستیم و حل نشد و من با صراحت می‌گویم که نخواستیم حل کنیم.

در فرصت سوزی‌‌ها تخصص عجیبی داریم

ترامپ که آمد مثلث افراطی نتانیاهو و بن سلمان تکمیل شد

این استاد دانشگاه تصریح کرد: ما فکر می‌کردیم تفاوتی بین اوباما و بقیه نیست. اوباما در تاریخ سیاسی آمریکا و روسای جمهور معاصر این کشور یک استثنا بود. لازم به ذکر است که برای اولین بار در تاریخ آمریکا، در دوره اوباما بود که شورای امنیت بر علیه اسرائیل موضع گرفت. اوباما مخالف شدید اسرائیل نبود ولی بیشترین انتقاد را به نتانیاهو داشت. اما حالا این وضع تغییر کرده است. ترامپ که آمد مثلث افراطی نتانیاهو و بن سلمان تکمیل شد. آنها انتظار داشتند که پازل خود را در ایران تکمیل کنند و حسن روحانی روی کار نیاید چون دیدگاه روحانی اعتدالی و بر مبنای مذاکره، گفتگو و دیپلماسی است.

موثقی ادامه داد: خوشبختانه حلقه چهارم در ایران رای نیاورد و پازل آنها نیمه کاره ماند. چون ترامپ از منظر اقتصاد سیاسی تاجر مسلک است طراز اقتصادی او را باید جدا کرد و این طراز به طور مشخص نسبت به چین و آلمان و مکزیک و اروپا منفی است و این عامل یک نوع سیاست‌های حمایتی و جهتگیری ضد جهانی است. ترامپ بسیار غیر مسئولانه نسبت به مسائل جهانی می‌نگرد. همانطور که دیدیم می‌خواهد از پیمان‌هایی که دولت آمریکا به طور رسمی امضا کرده بیرون بیاید و با همین دیدگاه ناسیونالیستی و ضد جهانی شدن، رهبری تجارت آزاد را به دست چین سپرده است. امروز شاهد هستیم که چین کمونیستی تجارت آزاد را در دست گرفته است. ترامپ با این نگاه و البته به نفع آمریکا به شدت غیر مسئولانه عمل می‌کند و در سطح جهانی دنیا را به آتش می‌کشد و تا مرز جنگ می‌برد.

ترامپ بسیار غیر مسئولانه نسبت به مسائل جهانی می‌نگرد

او با تأکید بر اینکه آنها می‌خواهند شبه جزیره کره و خلیج فارس را با تمرکز بر روی ایران و ساختن هیولا از ایران تا مرحله جنگ پیش ببرند اظهار کرد: ابتدا جنگ سرد و اگر لازم باشد حمله نظامی تا بتوانند اسلحه بفروشند و طراز تجاری خود را از طریق فروش ده‌ها میلیارد دلاری اسلحه به سامان برسانند. ما شاهد حجم بالای فروش اسلحه توسط ترامپ به عربستان و بن سلمان که به شدت خام است و محاسبات غلطی دارد هستیم. تعبیر آنها این است که عراق را از دست داده‌اند و به ایران واگذار کرده‌اند و پایگاه‌های شیعه و نفوذ ایران در عراق تقویت می‌شود. فعالیت‌های موشکی ایران بهانه‌ای برای آنها شده است.

موثقی تصریح کرد: من همیشه می‌گویم شماهایی که مرگ بر اسرائیل و مرگ بر آمریکا می‌گویید آیا در دکترین دفاعی ایران بر روی این قضیه کار شده است و آیا ما باید خود را برای جنگی کلاسیک با اسرائیل و آمریکا آماده کنیم؟ و اگر دکترین دفاعی ما بر مبنای جنگ منظم و مستقیم با آمریکا نیست چرا این شعار را ادامه می‌دهیم؟. تمام این رفتارها هزینه و بهانه است و ما با این روش افکار عمومی دنیا را از دست می‌دهیم و همین افکار به ترامپ نزدیک می‌شود. مرگ بر کشور و پرچم ملت‌ها در دیپلماسی اثر منفی دارد و فضای منطقه به شدت پر تنش و آماده جنگ می‌شود.

مرگ بر کشور و پرچم ملت‌ها در دیپلماسی اثر منفی دارد و فضای منطقه به شدت پر تنش و آماده جنگ می‌شود

استاد علوم سیاسی دانشگاه تهران وضعیت ایران را در مورد توافق هسته‌ای پیچیده دانست و گفت: بعد از حوادث دی ماه در شهرهای مختلف ایران و تغییر ماهیت تیمی که اطراف ترامپ بودند و با حفظ توافق هسته ای موافقت داشتند و جایگزین شدن آنها با کسانی که دیدگاه‌های ضد ایران دارند تاثیری بر تحریم‌های ثانویه و قطع همکاری بانک‌ها و شرکت‌های اروپایی خواهد داشت و همینطور مضیقه‌های مالی مشکلاتی را به بار داشته است چون تمام ارزهای دنیا به دلار متصل است. جدیدأ از این صحبت شد که به جای دلار معاملات خود را با یورو انجام دهیم و مطلقا متوجه این نیستیم که هرگونه مبادله ارزی در اقتصاد جهان ابتدا باید به دلار تبدیل شود و بعد به ارزهای دیگر و در نهایت انتقال پیدا کند.

وضعیت ایران در مورد توافق هسته‌ای پیچیده است

او در ادامه افزود: در کنار آن حوادث دی ماه و تیمی که آمریکا در کنار خود دارد رژیم ایران را شکننده نشان می‌دهد. یعنی شرایط داخلی ایران و مسائلی که در رابطه با دخالت‌های منطقه‌ای ایران و سیستم موشکی کشور، تا آخرین لحظه تهدید و خطر جنگ را به همراه دارد. شرایط ایران در سوریه به صورتی نیست که بتواند ادامه دهد. چراکه این کار بسیار پرهزینه است و اینکه مسؤولین ایران می‌گویند ما اتحاد راهبردی با روسیه داریم به نظر من این اساسا راهبردی نیست و ضد راهبردی است. روسیه بازیگر قهاری است و با تمام طرف‌ها خصوصا اسرائیل، ترکیه و عربستان ارتباطات گسترده‌ای دارد.

شرایط ایران در سوریه به صورتی نیست که بتواند ادامه دهد

موثقی در خصوص حمله اسراییل به پایگاه ایران در سوریه گفت: اشتباهات راهبردی ما وضعیت را به اینجا رسانده است البته این به معنای تبرئه طرف مقابل نیست. بن سلمان، نتانیاهو و ترامپ جهت‌گیری‌های به شدت افراطی دارند و ما باید با دیپلماسی و جهت گیری قوی و صبر فوق‌العاده تمام تلاش خود را به کار ببندیم و بیش از این بهانه به دست آنها ندهیم. در ارتباط با توافق هسته‌ای با توجه به اینکه اروپا و چین با ایران مساله دارند باید تمام تلاش خود را برای جلب همکاری اروپا و چین انجام دهیم و توافق هسته ای را نقض نکنیم و فشار اروپا را بر روی آمریکا تشدید کنیم. اروپا به طور جدی به دنبال حفظ برجام بود و قصد داشت آمریکا را به حفظ تعهدات خود ملزم کند پس ما باید تلاش کنیم با دیپلماسی توافق هسته‌ای را حفظ کنیم.

باید تلاش کنیم با دیپلماسی توافق هسته‌ای را حفظ کنیم

او ادامه داد: همچنین وزیر امور خارجه ما در خصوص مسایل یمن بارها اعلام کرد که حاضر به گفتگو با عربستان هستیم و راه حل این کشورها نظامی نیست بلکه سیاسی است. در مورد سوریه نیز باید با گفتگوهای سوری – سوری همه به حل مساله و انتقال مسالمت آمیز قدرت کمک کنند. به هر حال راه حل یمن و سوریه سیاسی است و باید با گفتگو حل شود و قدرت‌های منطقه و یا سازمان ملل به این رویکرد پافشاری کنند و از تشکیل مواضع خصمانه چه در لحن و چه در بیان بخش‌های مختلف نظام پرهیز کنند. زیرا نمی‌شود تصور کرد که ایران و روسیه و ترکیه با وجود اینکه از قدرت‌های مهم منطقه هستند بتوانند مسایل این کشورها را جمع کنند. همچنین نباید در نقض توافق‌ها پیش قدم شویم زیرا طرفی که توافق‌ها را نقض می‌کند در افکار عمومی منزوی می‌شود. در عرصه جهانی، داشتن افکار عمومی فاکتور مهمی محسوب می‌شود.

طرفی که توافق‌ها را نقض می‌کند در افکار عمومی منزوی می‌شود

این استاد دانشگاه در خصوص شیعیان عربستان گفت: در رابطه با شیعیان عربستان باید گفت مثل شیعیان لبنان، سوریه، عراق و بحرین نباید با جنگ چریکی و سازمان دادن نیروی مردمی و حالت بسیجی، موقعیتی پیدا کنیم. زمان این حرف‌ها گذشته و دوران جنگ سرد به اتمام رسیده است. ما یک دولت هستیم و اساسا این رویکردها در این کشورها اثر معکوس دارد. این کشورها تبدیل به ویرانه می‌شوند و حتی آن ویرانه را نیز به ایران تحویل نمی‌دهند و نباید برای رابطه با مردم شیعه از تخاصم و بسیج نظامی استفاده کرد، شیعیان به این ترتیب آسیب بیشتری می‌بینند. شیعیان عربستان امروز در تنگنای شدیدتری هستند و تغییر وضعیت آنان به تغییر رفتار ما با کشورهای عربی منطقه موکول شده است.

نباید برای رابطه با مردم شیعه از تخاصم و بسیج نظامی استفاده کرد

موثقی یادآور شد: به طور مثال من می‌توانم آن را با حمله مغول مقایسه کنم. وقتی مغول به سمت خلافت عباسی حمله کرد از ایران رد شد و سیاستمدار و فیلسوف و دانشمند بزرگ، خواجه نصیر طوسی  این واقعیت را دید و متوجه شد که مقابله با قدرت مغول امکان پذیر نیست. از طرفی خلافت بغداد ظالم و فاسد است و حتی به اسماعیلیان که مخالف سلجوقیان بودند و با آنها مبارزه می‌کردند نزدیک شد و آنها را از مقاومت باز داشت و گفت اگر می‌خواهید نیروهایتان محفوظ بماند با مغول درگیر نشوید. ولی آنها گوش نکردند و در هجوم مغول نابود شدند. سلجوقیان و خلافت بغداد و جنبش اسماعیلیه از بین رفتند ولی خواجه نصیر با سیاست توانست تشیع امامیه را تقویت کند.

او تصریح کرد: منظور من این است که مذاکره، گفتگو و عقلانیت می‌تواند بسیار تعیین کننده باشد و نظامی گری باید تابع سیاست باشد. نتایج تحرکات نظامی ما در منطقه باید از طریق دیپلماسی سیاسی شکل بگیرد و دیپلماسی به نظامیون دیکته شود نه اینکه نظامیون به افراد دیپلمات خط دهند. به نظر من رابطه ایران و عربستان دورنمای تیره و تاری دارد و امیدوار کننده نیست. ایرانِ باید صبور باشد تا بهانه به دست کشورهای دیگر ندهد و باید سعی کند افکار عمومی دنیا را داشته باشد و در رابطه با حساسیتی که دنیا بر سر مسائل موشکی دارد موجب تحریک نشود.

دیپلماسی به نظامیون دیکته شود نه اینکه نظامیون به افراد دیپلمات خط دهند

رابطه ایران و عربستان دورنمای تیره و تاری دارد

او در پایان خاطرنشان کرد: ایران باید سعی کند به کمک اروپا و نفوذ قدرت‌های منطقه ای و همکاری ترکیه و روسیه کشورهای خلیج فارس را به تغییر مواضع و توجیه درباره خطراتی که منطقه را تهدید می‌کند وا دارد و از این طریق خطر جنگ را از این منطقه رفع کنیم تا بهانه‌ای به دست جنگ طلبان نداده باشیم. جنگ‌های نیابتی با تلاش عناصر افراطی در منطقه و آمریکا برای رویارویی ایران و آمریکا و برجسته کردن و تشدید کردن آن بود. برداشت من این نیست که آمریکا و اسرائیل و ایران به طور مستقیم وارد جنگ شوند. آنها مایل هستند که جنگ را بین مسلمانان تشدید کنند مثل جنگ بین ایران و عراق و ایران باید مراقب باشد.