جنگ سوریه به کجا رسیده است؟

به گزارش«شیعه نیوز»، در روزهای اخیر شرایط امنیتی دو منطقه عفرین در استان حلب واقع در شمال غرب سوریه و غوطه شرقی در استان ریف دمشق روند بحرانی به خود گرفته است؛ شرایطی که نیاز به واکاوی در ابعاد و زوایای مختلف دارد.

حمله ارتش ترکیه به شهر عفرین در شمال غرب حلب در ۳۰ دی ماه و شرایط استان حلب و استان کناری آن یعنی ادلب به ویژه پس از شکست گروه تروریستی داعش در شرق سوریه و برچیده شدن خلافت خودخوانده آن در ماه های اخیر در این کشور و پس از آن هجوم بازمانده های داعش به غوطه شرقی و از آن جا هدف قرار دادن خمپاره ای دمشق باعث شد تا امروز (یکشنبه) با دکتر مسعود اسداللهی کارشناس مسائل غرب آسیا مستقر در دمشق گفت وگو کنیم.

اسداللهی در ابتدای سخن گفت: در پی تشدید درگیری های گروه های تروریستی در غوطه شرقی دمشق با ارتش سوریه و پرتاب خمپاره و موشک از طرف این گروهها به مناطق مسکونی پایتخت سوریه و کشته یا مجروح شدن غیر نظامیان سوری، ارتش سوریه برای خاموش کردن آتش عناصر تروریست اقدام به عملیات گسترده در اطراف دمشق کرده است.
وی اظهار داشت: عملیات ارتس سوریه در غوطه شرقی موجی از ضربات قوی را متوجه گروه های تروریستی مستقر در منطقه کرده که این امر سبب شده تا جنگ گسترده روانی، تبلیغاتی و رسانه ای علیه دولت دمشق از سوی غرب راه اندازی شود.

کارشناس مسائل غرب آسیا ادامه داد: شورای امنیت سازمان ملل نشست های متعددی را برای به اصطلاح برقراری آتش بس در غوطه شرقی ریف دمشق برگزار کرده، درحالی که بیش از یک ماه است که عملیات تجاوز گرایانه ارتش ترکیه علیه منطقه کرد نشین عفرین در شمال غرب سوریه آغاز شده، اما در عین حال جهان غرب و عرب در مقابل کشتار غیرنظامیان کرد توسط ارتش ترکیه در عفرین سکوت اختیار کرده و هیچ تحرکی را نیز از سوی شورای امنیت در این زمینه مشاهده نمی کنیم؛ رفتار تبعیض آمیزی و دوگانه ای که نیاز به بررسی دارد.
وی تصریح کرد: نکته قابل توجه این است که در درگیری های فعلی غوطه شرقی، نیروهای ایرانی و همپیمانان آن (حزب الله لبنان، فاطمیون، حیدریون، زینبیون و…)هیچ نوع مشارکتی ندارند و این عملیات منحصر به مشارکت نیروی زمینی و هوایی ارتش سوریه است که با حمایت روسها انجام می شود.

** هجوم ارتش ترکیه به عفرین
تحلیلگر ارشد مسائل سیاسی خاورمیانه گفت: از ابتدای تجاوز نظامی ارتش ترکیه به منطقه عفرین، گروههای مسلح کرد از آمریکا درخواست کمک و یاری کردند، اما واشنگتن نه تنها به حمایت کردها نپرداخت، بلکه به صراحت اعلام کرد که منطقه عفرین در اولویت عملیاتی ارتش این کشور نیست.
اسداللهی ادامه داد: این موضع آمریکا در واقع نشان داد که آمریکایی ها به ارتش ترکیه برای حمله به عفرین چراغ سبز نشان داده اند.
وی تصریح کرد: این موضع به صراحت نشان داد، آنچه که آمریکا در سوریه به دنبال آن می باشد، سیطره بر منطقه شرق فرات بوده و حمایت قبلی واشنگتن از کردها یک ابزار سیاسی بوده است.
کارشناس مسائل غرب آسیا بیان داشت: اگر آمریکا واقعا حامی کردها بود، باید از آنها در هر نقطه از خاک سوریه دفاع می کرد نه اینکه منطقه مهمی همچون عفرین را به حال خود رها کند.
اسداللهی افزود: مسکو نیز موضع مبهم و چالش بر انگیزی در مقابل حمله ترکیه به عفرین گرفته و چند روز قبل از آغاز تجاوز ارتش ترکیه به این منطقه، روسها مستشاران نظامی خود را که در منطقه عفرین با کردها همکاری می کردند از این منطقه خارج کردند.

وی ادامه داد: روسیه با آغاز تجاوز ارتش ترکیه به عفرین، هیچ واکنشی به این تجاوز نشان نداد.
کارشناس مسائل غرب آسیا تصریح کرد: شایعات رسانه ای در جریان است که طی آن بین مسکو – آنکارا توافق نانوشته ای مبنی بر این که ترکیه در طول مرزهای خود در منطقه عفرین، نواری به عمق ۱۰ کیلومتر در خاک سوریه را به اشغال خود درآورد.

وی ادامه داد: ترکیه این نوار را به عنوان کمربند امنیتی خود تلقی کرده و با بهانه جلوگیری از حملات (کردها)به داخل خاک خود به دنبال اشغال عفرین در شمال غرب سوریه است، اما اهداف ترکیه فراتر از توافق غیر رسمی با روسیه است، چون اردوغان اعلام کرده که به دنبال انتقال آوارگان جنگی سوری از خاک ترکیه به داخل منطقه عفرین است، که این امر به معنای تغییر ترکیب جمعیتی منطقه عفرین و تبدیل اکثریت کردی آن به اقلیت خواهد بود.
‘در این میان موضع دولت سوریه محکوم کردن رسمی تجاوز ترکیه به خاک سوریه در منطقه عفرین است که در این خصوص با موضع روسها متفاوت است و قطعا دولت دمشق موافق اشغال مناطقی از خاک خود توسط ترکیه به بهانه ایجاد کمربند امنیتی نیست.’
‘کردها که از حمایت آمریکا ناامید شدند با ارسال پیامهایی از طریق واسطه ایرانی به دولت سوریه درخواست کردند که پس از هفت سال سیطره کردها در این منطقه، ارتش سوریه به عفرین بازگردد.’
کارشناس مسائل غرب آسیا تصریح کرد: در مذاکره غیر مستقیم میان دولت سوریه و گروه های کردی، دولت دمشق شرط هایی را برای بازگشت به عفرین مطرح کرد که از جمله آنها تحویل تمامی سلاح های نیمه سنگین و سنگین کردها به ارتش سوریه بود.
‘تا این لحظه گروه های مسلح کرد این شرط را نپذیرفتند و به همین خاطر ارتش سوریه نیز تاکنون به صورت رسمی وارد منطقه عفرین نشده و صرفا بخشی از نیروهای داوطلب مردمی که در استان حلب در قالب تیپ ها و لشکرهای مختلف ساماندهی شدند وارد منطقه عفرین شده اند.’

‘دولت سوریه از مذاکره مستقیم با کردها اجتناب می کند، چون مذاکره مستقیم به معنای به رسمیت شناخته شدن آنهاست؛ اما از آنجایی که عفرین بخشی از خاک سوریه محسوب می شود، حاکمیت ملی اقتضا می کند که ارتش این کشور در هر نقطه ای از خاک خود حضور داشته باشد، بنابر این حضور ارتش سوریه در عفرین از نظر موضوع حاکمیت ملی نیاز به تایید گروه های مسلح کرد، ندارد.’
تحلیلگر مسائل سیاسی غرب آسیا همچنین گفت: از طرف دیگر شایعاتی رسانه ای وجود دارد که روسیه نیز فعلا موافق با ورود ارتش سوریه به عفرین نیست و منتظر است تا ترکیه نوار مرزی خود را تکمیل کند.

**غوطه شرقی کانون بحران
اسداللهی با بیان این که از ابتدای بحران سوریه در هفت سال گذشته تاکنون غوطه شرقی (حومه شرقی دمشق) کانون ایجاد بحران های امنیتی و نظامی برای پایتخت سوریه بوده، اظهار داشت: سیطره گروههای تروریستی در این منطقه همواره امنیت پایتخت را مورد تهدید قرار داده و در مدت هفت سال گذشته همواره شاهد دوره های مختلف درگیری، جنگ و سپس آرامش بین گروه های تروریسی در غوطه شرقی و ارتش سوریه بوده ایم.
وی تصریح کرد: اما دور جدید درگیری ها در غوطه شرقی از اوایل بهمن ماه جاری به صورت محدود آغاز شد، علت آن نیز این بود که ارتش سوریه در آذر و دی سال جاری موفق شده بود تا عملیات بسیار موفقی را در شمال حماه و شرق استان ادلب انجام دهد و مناطق گسترده ای را از وجود تروریست ها پاکسازی کند.
کارشناس مسائل خاورمیانه ادامه داد: آزاد سازی فرودگاه نظامی ابوضهور در شرق استان ادلب که بزرگترین فرودگاه نظامی سوریه در شمال این کشور است، سبب شده تا گروه های تروریستی در سنگر دیگر ورود کنند.
‘گروه های تروریستی در غوطه شرقی با این فرضیه که ارتش سوریه درگیر جنگ در شمال حماه و شرق ادلب است و قادر نخواهد بود در این منطقه دست به عملیاتی بزند دور جدیدی از درگیرها را آغاز کرده و با شلیک خمپاره به مناطق مسکونی شرق دمشق که فاصله کمی با غوطه دارد، وارد جنگ شدند.’
‘اما از اواخر بهمن ماه شدت حملات خمپاره ای و موشکی تروریست ها هم از نظر حجم و هم از نظر گستردگی جغرافیایی در پایتخت بسیار افزایس پیدا کرد و تعداد زیادی از شهروندان غیر نظامی سوری را به خاک و خون کشید که زندگی روز مره اهالی پایتخت را مختل کرده است.’
‘ارتش سوریه پس از تثبیت پیروزی ها در شرق ادلب نیروهای خود را متوجه غوطه شرقی کرده و سرتیب سهیل حسن (معروف به نمر) از طرف روسها مامور شد تا نیروهای خود را از شرق ادلب به غوطه شرقی دمشق منتقل کند.’
‘این اقدام روسها در واقع تلاشی بود برای تامین امنیت پایتخت و در عین حال جبران نارضایتی دولت سوریه در مورد موضع روسیه در عفرین.’

کارشناس غرب آسیا تصریح کرد: با ورود نیروهای سهیل حسن در درگیری های غوطه، ارتش سوریه مواضع تروریست ها را به صورت بسیار قوی و موثر هدف قرار داد به گونه ای که سناریوی آزاد سازی شرق حلب در مورد غوطه شرقی نیز درحال تکرار شدن است.
‘به دنبال پیروزی های سال گذشته ارتش سوریه در شرق حلب که در اثر آن گروههای تروریستی بخش اعظمی از مناطق تحت سیطره خود را از دست دادند و مجبور به قبول راه حل سیاسی شده و در نهایت شرق حلب را ترک کردند و بدین ترتیب حلب به طور کامل آزاد شد.’
‘در حال حاضر در غوطه شرقی نیز چنین تحولی در حال اتفاق افتادن است و ضربات کوبنده ای که به تروریست ها وارد شده سبب شده که کشورهای حامی این گروه ها نگران شکست و نابودی آنها شده و تلاش فراوانی را در صحنه های سیاسی، بین المللی و رسانه ای آغاز کرده اند تا روسیه و سوریه را وادار به قبول آتش بس در غوطه کنند.’
اسدالهی ادامه داد: هم اکنون گروههای تروریستی مهمی از جمله جیش الاسلام (بازوی نظامی دستگاه اطلاعات عربستان در سوریه)، گروه فیلق الشام با گرایش (اخوانی و سلفی وابسته به قطر)، جبهه النصره (جبهه تحریرالشام مرتبط با قطر) و گروه احرار الشام (گرایش اخوانی وابسته به ترکیه) در سوریه حضور دارند.
کارشناس مسائل غرب آسیا تصریح کرد: پس از تشدید اختلافات بین قطر و عربستان شاهد درگیری های خونینی بین جیش الاسلام از یک طرف و فیلق الرحمن و جبهه النصره از طرف دیگر می باشیم.
‘توصیه های قطری ها در بسیاری از مناطق غوطه شرقی به فیلق الرحمان این است که پوششی برای حضور و فعالیت جبهه النصره باشند، زیرا این جبهه که رسما شاخه القاعده در سوریه است به عنوان یک گروه تروریستی شناخته می شود.’

‘هم اکنون عملیات روانی و تبلیغات رسانه ای، سیاسی و بین المللی همه جانبه جهان غرب و برخی کشورهای عربی در موضوع غوطه شرقی آنچنان شدت یافته که شورای امنیت در دو هفته اخیر چندین جلسه را با هدف برقراری آتش بس در این منطقه برگزار کرده و تجربه این نوع آتش بس ها در سوریه نشان داده که بازنده اصلی آتش بس دولت سوریه است، زیرا حکومت دمشق به عنوان یک دولت موظف است که به موارد آتش بس پایبنده باشد، اما گروه های تروریستی به ویژه ‘تحریرالشام’ (جبهه النصره) خود را به هیچ وجه متعهد نمی داند و به همین خاطر در هر آتس بسی ارتش سوریه مجبور به توقف پیشروی های خود شده و گروه های تروریستی فرصت مجددی برای تجدید قوا و از سرگیری جنگ می کنند.’
اسداللهی تصریح کرد: در چنین شرایطی شاهد آن هستیم که وزیر خارجه ترکیه که ارتش این کشور در حال کشتار غیر نظامیان کرد در منطقه عفرین است، حمله ارتش سوریه به گروه های تروریستی غوطه شرقی را محکوم کرده است.
کارشناس مسائل غرب آسیا می افزاید، نکته قابل ذکر دیگر این است که عملیات جاری در غوطه شرقی توسط نیروی هوایی و زمینی ارتش سوریه با حمایت و پشتیبانی نیروی هوایی ارتش روسیه انجام می شود؛ از دو سال قبل که عملیات آزادسازی حلب و اطراف آن آغاز شده، نیروهای ایرانی و همپیمانان آن هیچ نقشی در عملیات غوطه نقشی نداشته اند و در عملیات فعلی نیز هیچ فعالیتی ندارند.


** نتیجه گیری
وی در خاتمه گفت: در روزهای گذشته منتظر بودیم که ببینیم آیا روسیه در مقابل فشارها در شورای امنیت با ادامه عملیات ارتش سوریه همانند عملیات آزادسازی حلب در غوطه شرقی مقاومت خواهد کرد تا این منطقه توسط نیروهای سوری آزاد شود ولی با تصویب شنبه شب قطعنامه آتش بس ۳۰ روزه در سراسر سوریه توسط اعضای شورای امنیت سازمان ملل متحد از جمله روسیه مشخص شد که مسکو نیز تحت فشار سیاسی و رسانه ای تن به آتش بس داد؛ اقدامی که مانع پیشروی ارتش سوریه در منطقه غوطه شرقی از یک سو و ادامه موشک باران و حملات خمپاره ای تروریست ها به دمشق از سوی دیگر خواهد بود.