به گزارش «شیعه نیوز»، در مجموعه «رهبران الازهر مصر» این هفته به معرفی سه تن دیگر از مشایخ تاثیرگذار الازهر مصر خواهیم پرداخت؛ رهبرانی که در راستای تغییر رویکردهای علمی در الازهر تمامی تلاش خود را به کار بردند و سرانجام در این مسیر به موفقیت دست یافتند.
شیخ حسن العطار
حسن بن محمد بن محمود العطار شانزدهمین شیخ الازهر مصر و شافعی مذهب بود. وی همچنین اولین شیخ الازهر از نژادی غیر مصری است زیرا شیخ العطار مغربی الاصل بوده و در قاهره به دنیا آمد.
شیخ عطار به دلیل فقر در نزد پدرش علی محمد در مغازه عطاری کار می‌کرد. پدر هنگامی که علاقه پسر را به علم مشاهده کرد شیخ حسن را برای تحصیل علوم دینی به الازهر فرستاد. وی دروس متداول دینی مانند فقه، اصول، ادبیات عرب، کلام و تفسیر، تاریخ اسلام، منطق و ... را فرا گرفت.
شیخ حسن بسیار به فراگیری کتاب‌های اصیل عربی اهتمام نشان می‌داد و همواره معتقد بود که برای دستیابی به تمدّن واقعی باید با کتب قدما انس فراوان گرفت. شیخ عطار علاوه بر زبان عربی، زبان‌های ترکی، فرانسوی و آلمانی را فرا گرفت و با استفاده از همین دانش توانست کتاب‌های علمی دیگر زبان‌ها را فرا بگیرد که ره‌آورد آن جمع میان فرهنگ غرب و شرق بود.
شیخ عطار به عنوان اولین سردبیر روزنامه مصر انتخاب شد. این روزنامه که در سال 1828 راه اندازی شد، روزنامه‌ای حکومتی بود که به بررسی اتفاق‌های روزانه مصر می‌پرداخت. شیخ حسن به دلیل قلم و اسلوب زیبا در نگارش به این سمت برگزیده شد.
وی سلسله جنبان نهضت جدید مصر به شمار رفته و در زمره اولین افرادی بود که بر لزوم اصلاح ساختار الازهر تاکید داشت. شیخ عطار می‌گوید: «هرکس به شرح حال و زندگینامه بزرگان مراجعه کند خواهد فهمید که آنان علاوه بر ثابت قدم بودن در علوم شرعی و احکام دینی نسبت به سایر علوم نیز اطلاع کافی داشتند تا آنجا که کتاب‌های دشمنان و مخالفان را در اصول و فروع مطالعه می‌کردند اما الان زمانی است که در آن تقلید و نقل علوم رواج دارد نه تحلیل و بررسی نظرات.»
وی در شصت و پنج سالگی به مدت پنج سال ریاست الازهر را برعهده داشت. از وی تالیفات فراوانی در علوم مختلف نظیر، طب، نحو، صرف، منطق و ... باقی مانده است که حاشیه بر جمع الجوامع در اصول فقه، حاشیه بر شرح اجرومیه و سمرقندیه، دیوان عطار، شرح تفسیر بیضاوی، حاشیه بر شرح ایساغوجی و ... باقی مانده است.
حسن القويسني
حسن بن درويش بن عبد الله بن مطاوع برهان الدين هفدمین شیخ الازهر مصر بر مذهب شافعی است که به ریاست این دانشگاه رسید.
وی قرآن کریم را در دوران کودکی فرا گرفت و با پیوستن به الازهر، دروس ادبیات عرب، کلام، اصول فقه، تاریخ اسلام، منطق، فقه و ... را فراگرفت. سپس به تدریس این علوم برای طلاب علوم دینی مبادرت ورزید.
شیخ القویسنی به مدت چهارسال به ریاست الازهر رسید. معروف است که وی دارای حافظه قوی بوده به گونه‌ای که هیچ حدیث و یا مطلب علمی را نمی‌شنید مگر آنکه بدون کمترین اشکالی آن را از حفظ قرائت می‌کرد.
داشتن افکار و حالات صوفی از ویژگی‌های بارز شیخ قویسنی بود. وی بسیار به بازدید از مقبره شافعی می‌پرداخت و به طلاب همواره می‌گفت که «امام شافعی از درون ضریحش مرا صدا زده و به من لقب شیخ الاسلام را داده است.»
از وی آثار ذیل به جا مانده است:
1- رساله‌ای در ارث و فقه شافعی
2- شرح السلم در علم منطق
احمد السفطی
أحمد بن عبد الجواد السفطی مشهور به شيخ أحمد الصائم، شافعی مذهب و هجدهمین شیخ الازهر مصر است.
وی در کودکی پس از حفظ قرآن کریم، به دلیل علاقه به علوم دینی راهی قاهره شد. در الازهر رحل اقامت گزید و با فراگرفتن دروس متداول آن روزها نظیر ادبیات عرب، کلام، فقه و اصول، تفسیر و تاریخ و ... به درجات بالایی از علم نائل آمد و در زمره اساتید زبردست الازهر درآمد.
شیخ احمد از خلایق روزگار دوری می‌گزید و به دلیل کثرت عبادت کمتر در میان جمع حاضر می‌شد. وی بسیار به فقه شافعی تعصّب داشت. با آنکه هفت سال ریاست الازهر را برعهده گرفت اما اطلاع چندانی از زندگی وی در دسترس نیست. می‌گویند که به دلیل کثرت عبادت و کمتر حاضر شدن در میان مردم اطلاع دقیقی از شرح حال شیخ احمد وجود ندارد.
از وی تنها یک مجموعه استفتائات به یادگار مانده است.
