هدف واقعی از خط و نشان جدید عربستان و آمریکا برای سوریه چیست؟

«عبدالباری عطوان»در تحلیلی در روزنامه رأی الیوم نوشت:صدای تهدید توسط طرف های نزاع در سوریه بالا رفته است.آقای«عادل الجبیر»وزیر خارجه عربستان سعودی که مدتی درباره سوریه روز سکوت گرفته بود پس از نشست با «جان کری»وزیر خارجه آمریکا در ژنو قریحه اش به کار افتاد و این گونه تهدید کرد:«اگر بحران سوریه از طریق فرایند سیاسی حل نشود از طریق سلاح حل می شود»اما میزبانش یعنی جان کری به نوبه خود روز سه شنبه «بشار اسد»رئیس جمهوری سوریه را در صورت پایبند نبودنش به توافق ترک مخاصمه«به عواقب وخیم»تهدید کرد،یکی از این عواقب نابودی کامل آتش بس و بازگشت به جنگ است.»

کار آقای الجبیر عجیب است و از آن عجیب تر کری همپیمانش است.اولی درباره فرایند سیاسی صحبت می کند و فراموش کرده است که این فرایند در ژنو از هم پاشید و دومی تهدید به بازگشت به جنگ می کند اگر رئیس جمهوری سوریه به توافق آتش بس پایبند نباشد؛گویی صلح و ثبات در همه سوریه برقرار است و در جنگ و درگیری های خونین از پنج سال پیش تا کنون به سر نمی برد.

شهر «حلب»در دو شق غربی و شرقی آن،یعنی همان جایی که در کنترل ارتش سوریه است و جایی که گروه های مسلح مختلف از جمله گروه های تندرو در آن سنگر گرفته اند؛گروه هایی که در انتقام از حملات ارتش سوریه به آنها، بر سر شهروندان بی گناه آتش می ریزند.

تفاهم های روسیه و آمریکا که منجر به توافق آتش بس در ماه فوریه گذشته شد پس از کشته شدن صد ها نفر از غیرنظامیان در حال از هم پاشیدن است و دولت آمریکا تحت فشار هم پیمانانش در عربستان،قطر و ترکیه می خواهد از زیر بار این توافق به ویژه بخش مربوط به مستثنی کردن گروه های تروریستی جبهه النصره و داعش در توافقنامه شانه خالی کند؛امری که دولت سوریه و هم پیمان روسی آن را چراغ سبزی برای گام نهادن در حمله برای پاک سازی این دو گروه تفسیر کردند که در فهرست های گروه های تروریستی آمریکا و روسیه قرار دارند،این همان چیزی است که شدت درگیری ها طی ده روز گذشته را تفسیر می کند.

تهدید  کری که در آن گفت جایگزین پایبند نبودن به آتش بس، نابودی کامل آن و بازگشت به جنگ است اما چگونه به این آتش بس پایبند بود در حالی که این دو گروه از آن مستثنی شده اند؟این همان چیزی است که تشکیل ائتلاف جدید توسط جبهه النصره با گروه های تروریستی «احرار الشام» و «جیش الاسلام» به سبک ائتلاف«جیش الفتح»تفسیر می کندکه شهرهای «ادلب»و «جسرالشغور»را اشغال کرد و باعث دخالت نظامی مستقیم روسیه شد.نام ائتلاف جدید«ائتلاف فتح حلب»است و دو شب پیش حمله گسترده خود را با استفاده از موشک به حلب غربی و نیروهای ارتش سوریه آغاز کرد.

آتش بس در حلب برقرار نمی شود مگر آن که جبهه النصره و داعش بخشی از آن باشند.این دو گروه با یکدیگر به شدن درگیر هستند و با نیروهای دولتی نیز که آنها را بمباران می کند درگیر هستند.وارد کردن آنها به توافق آتش بس نیز معنایش بازگشت به نقطه صفر است.

سخنان «سرگئی لاوروف»وزیر خارجه روسیه در دور روز  پیش که گفت کشورش با درخواست آمریکا برای وارد کردن جبهه النصره به چارچوب توافق آتش بس مخالف است نقطه عطفی در نزاع است و اهمیت آن در این نهفته است که گنجاندن جبهه النصره به این آتش بس با درخواست آمریکا یعنی ساقط کردن صفت«تروریستی»از این گروه تروریستی است و محدود کردن این صفت فقط به گروه رقیبش یعنی داعش است و نیز به معنای آن است که النصره به جمع گروه های به اصطلاح میانه رو ملحق می شود.این همان چیزی است که ماه هاست عربستان سعودی،قطر و ترکیه آن را می خواهند.

تهدیدهای جان کری و پیش از آن الجبیر به مثابه فشار بر طرفین روسی و سوری برای پایان دادن به محاصره گروه های مسلح در حلب و ریف شمالی آن و توقف پیشروی ارتش برای بازپس گیری مرزها و گذرگاه ها با ترکیه است امری که منجر به بستن کامل مرزها برای جلوگیری از رسیدن کمک ها به گروه های مسلح می شود.و تهدید یعنی تسلیح گروه های مسلح به سلاح های منحصر به فرد و مدرن از جمله موشک های ضد هوایی است و به نظر می رسد که روسیه این احتمال را جدی گرفته است و آماده رویارویی با آن است.این همان چیزی است که تصمیم روسیه برای خارج کردن 30 جنگنده از نوع«سوخوی 25»قدیمی و کمتر پیشرفته را تفسیر می کند که ممکن است به سادگی با موشک های«مان پاد»آمریکایی که گروه های مسلح خواستار مجهز کردن شان به این نوع موشک ها هستند سرنگون شوند.(جنگنده های ترکیه یکی از این نوع جنگنده را چند ماه پیش سرنگون کردند.)

ما بر این باور نیستیم که دولت آمریکا می خواهد که به این گزینه روی بیاورد زیرا معنایش رویارویی مستقیم با روس ها و توسعه دایره نزاع در منطقه است.آمریکا به خوبی می داند که پاسخ روس ها منحصر به فرد و به اندازه تهدید یا بزرگتر است مانند تجهیز ارتش سوریه به موشک های«اس 300» است که قادر به سرنگون کردن هواپیماهای آمریکایی است یا تسلیح حوثی ها و هم پیمان شان «علی عبدالله صالح» رئیس جمهوری سابق یمن به موشک هایی است که قادر به سرنگون کردن هواپیماهای«توفان قاطعیت»است و چه بسا تجهیز یمنی ها به موشک های دوربرد مدرن با کلاهک های انفجاری با قدرت ویرانگری بالاست که قادر هستند عمق عربستان را هدف قرار دهند.همه این احتمالات وجود دارد.

دعوت «ژان مارک ایرولت»وزیر خارجه فرانسه برای برگزاری نشستی در روز دوشنبه آینده در پاریس با حضور وزرای خارجه ترکیه،عربستان سعودی،قطر و امارات که چه بسا با دستور آمریکا برگزار می شود به منظور دور زدن درخواست گروه های مسلح برای برگزاری نشست گروه«دوستان سوریه» است که به ریاست آمریکا «منقرض»شد.

هدف از همه این تحرکات پوشش تفاهم های روسیه و آمریکا برای«قسطی کردن»جنگ است و کنترل کلید شدت دادن یا آرام کردن آن است تا هدف نهایی یعنی از بین بردن گروه های«تروریستی»بر اساس طبقه بندی آمریکا و روسیه محقق شود تا پس از آن امکان رسیدن به راه حل سیاسی فراهم شود راه حلی که بر اساس دولت فراگیر سوریه قرار دارد که وزرایی از نظام حاکم و معارضان میانه رو و مستقل با اختیارات محدود را شامل می شود از جمله پرونده های ارتش و امنیت به عنوان مرحله نخست و پس از آن قانون جدید صادر می شود که اختیارات رئیس جمهوری بر اساس اختیارات درج شده در قانون اساسی کنونی را کم می کند.این اختیارات در ماده 23 وجود دارد و به بخش قضایی امتداد پیدا می کند و به امنیت و ارتش منتهی می شود اما بدون آن که به مواد حاکمیتی خدشه ای وارد کند.

آقای الجبیر به تهدیدهای خود برای براندازی رئیس جمهوری سوریه چه با جنگ چه با صلح ادامه می دهد و کری نیز به «تعارف های»خود با سخن گفتن به «عواقب وخیم»در صورتی که رئیس جمهوری سوریه به آتش بس پایبند نباشد ادامه می دهد.به الجبیر و کری،«احمد داوود اوغلو»نخست وزیر ترکیه تهدید سومی اضافه می کند و آن اعزام نیروهای زمینی به سوریه است.دقیقا همانطور که طی پنج سال گذشته رخ داده است.

اوضاع سوریه همچنان به حال خود باقی می ماند ولی«هر کسی وارد آن شود امنیت نخواهد داشت»و درگیری ها اندکی فروکش می کند اما بار دیگر آتش آن شعله ور می شود تا آن که بازی به پایان خود برسد و سوت نهایی زده شود و به نظر می رسد زمان بازی طول می کشد.